DBA یا همان doctorate of business administration دوره حرفه ای کسب و کار بوده که به کلی با دوره PhD یا دکترای تخصصی مدیریت متفاوت است. نخستین تفاوت این دوره ها، ورودی آنهاست. مخاطبان دوره DBA مدیرانی با سابقه بوده که به دنبال ارتقای مهارتهای حرفه ای مدیریتی خود می باشند در حالیکه مخاطبان دوره های تخصصی دکترای مدیریت، فارغ التحصیلان کارشناسی ارشد رشته های مدیریتی میباشند که با علایق تحقیق و پژوهش در زمینه علوم مدیریتی وارد دوره PhD میشوند.
تفاوت اساسی دیگر این دوره ها، رویکرد آموزشی آنهاست. هدف دوره های مهارتی DBA ارتقای مهارتهای مدیران ارشد کسب و کار که سالها تجربه کار در صنایع مختلف را دارند میباشد. سرفصلهای آموزشی این دوره ها به گونه ای طراحی شده که دانشپذیر بیش از آنکه با تئوری های صرف آشنا شده و در مورد توسعه آنها تحقیق و پژوهش انجام دهد، نحوه کاربرد این تئوری ها در دنیای واقعی و در مواقع بحران را آموخته و توانمندی های رهبری سازمانی خود را ارتقا دهد.
اگر چه تعاریف مختلفی از دوره DBA در دانشگاهها و مراکز آموزشی معتبر دنیا ارائه شده و این دوره با فرم و محتوای متفاوت ارائه می گردد اما اغلب در یک نکته مشترک هستند و آن اینکه دوره ترکیبی از دروس و پایان نامه است. دانش پژوهان در بخش دروس ضمن افزایش پایه دانشی خود، زمینه های مطالعات آینده خود را بهتر می شناسند و در بخش پایان نامه به انجام " فرایند تحقیق " در خصوص یک مساله مشخص تحقیقی اهتمام می ورزند.در این زمینه تفاوتی بین دوره DBA و PHD نیست. تفاوت بین پایان نامه این دو دوره در ماهیت مساله تحقیق و خروجی های آن است . در DBA مساله کاملا کاربردی است و در PHD تمرکز بر افزایش دانش است.
نتایج حاصل از تحقیق در DBA بایستی به توسعه اقدامات و رفتار حرفه ای در کسب و کارها ( بخش خصوصی یا دولتی یا عمومی یا بخش های مختلف صنعت و خدمات )در سطح بنگاهها یا در سطح صنعت منجر شود. تحقیق در خصوص موضوعات واقعی مدیریتی و کسب و کار از طریق بکارگیری تئوری های مناسب در دستور کار دوره DBA قرار دارد، موضوعاتی که به تقویت ارتباط بین صنعت و آموزش عالی می انجامد.
برای روشن تر شدن موضوع به ذکر مصادیقی( که لزوما کامل نیست) پرداخته می شود. در تحقیق متعارف دوره دکتری در زمینه مورد مطالعه یک مساله تحقیق تعریف می شود و محقق در چارچوب یک مدل مفهومی به کشف و تببین روابط بین ابعاد و متغیرهای مرتبط می پردازد و آنها را در قالب های مختلف کمی یا کیفی ( یا هر دو) بررسی می کند. نتیجه این تحقیق می تواند ارائه یا تایید یک تئوری یا مدل در یک محدوده مشخص باشد. به عنوان مثال :
1- در حوزه بازاریابی خدمات مدل SERVQUAL توسط سایر محققین ارائه شده است و توسط محققین مختلف در زمینه های مختلف استفاده و به تایید رسیده است .بسیاری از محققین از این مدل برای تبیین یا ارزیابی ابعاد کیفیت خدمات از این مدل بهره گرفته اند و بعضا تغییراتی در آن پیشنهاد کرده و آن را به آزمون گذاشته اند. در دوره DBA نمی توان به کاربرد این مدل اکتفا کرد ولی می توان با بهره گیری از آن به عنوان مدل به طراحی مدل مشخص برای یک بخش صنعتی با ویژگی های تعریف شده پرداخت و با اجرای یک فرایند تحقیق ساخت یافته مدل را مورد آزمون قرار داد. خروجی( Deliverable) این تحقیق یک مدل تایید شده در محدوده تعریف شده است
2- مدل EFQM کاربرد وسیعی در صنعت پیدا کرده است و بنگاههای اقتصادی از این مدل برای برنامه ریزی اقدامات خود به سوی تعالی و برتری سازمانی استفاده می کنند. بکارگیری EFQM برای ارزیابی یا ... در یک سازمان موضوع قابل قبولی برای تحقیق در دوره دکتری نیست ولی طراحی یک مدل تعالی در سطح یک بخش خاص ( مثلا بنگاههایی که به صورت شبکه ای کار می کنند ) می تواند موضوع مناسبی باشد. هم چنین است در خصوص انواع مدل های عارضه یابی.
3- کاربرد و بکارگیری هم زمان مدلهای تایید شده در دو یاچند حوزه و معرفی یک مدل تلفیقی می تواند موضوع و زمینه مناسبی برای تحقیق دوره دکتری باشد.
4- طراحی یک برنامه توسعه وآموزش برای مخاطبان خاص و تعریف شده ( از مرحله تعریف ، نیاز سنجی ، الگوبرداری ،طراحی چارچوب های اصلی و ..... تا منابع آموزشی و شیوه های برگزاری و اجرا) می تواند موضوع مناسبی برای یک پایان نامه باشد.
برخی دیگر از عناوین محتمل پایان نامه دوره دکتری عبارتند از:
· توسعه یک استاندارد یا متدولوژی برای انتخاب ، ارزیابی و توسعه ( مثلا در خصوص مناطق ویژه گردشگری در کشور)
· توسعه ( کشف) و بیان ویژگی ها و ابعاد مدل های رهبری در یک ناحیه جغرافیایی یا بخشی از صنعت یا .. ( مثلا سبک مدیریت یزدی)
· .....
در هر یک از حالات فوق نتیجه تحقیق می تواند در قالب یک یا چند مقاله در ژورنال های معتبر به چاپ برسد. در واقع مقاله تایید شده خود یک "دستاورد" تحقیق است و هم چنین به عنوان روشی برای ارزیابی فرایند تحقیق بکار رود.